برخلاف تصوری که فناوری فضایی را حوزهای پرهزینه و دور از زندگی روزمره میداند، تجربه جهانی نشان میدهد ماهوارهها به یکی از ستونهای اصلی مدیریت، اقتصاد و امنیت کشورها تبدیل شدهاند. از ارتباطات و ناوبری گرفته تا مدیریت بحران، کشاورزی و پایش منابع طبیعی، بخش بزرگی از کارآمدی حکمرانی امروز به خدمات فضاپایه وابسته است. در چنین شرایطی، پرتاب همزمان سه ماهواره و آغاز مسیر پرتابهای زنجیرهای، ایران را وارد مرحلهای تازه از بلوغ فضایی کرده است؛ مرحلهای که میتواند با اتکا به ماهوارههای مدار پایین، خدماتی همسطح با سامانههای پرهزینه مدارهای بالا ارائه دهد. این تحول، نهتنها افق تازهای برای توسعه فناوری فضایی کشور میگشاید، بلکه نقشی تعیینکننده در افزایش استقلال راهبردی و آمادگی ایران برای نیازهای آینده ایفا میکند.
فتحاله امی، رئیس سابق پژوهشگاه فضایی کشور در یادداشتی در جام جم آورده است،پرتاب همزمان سه ماهواره و ورود کشور به مسیر پرتابهای زنجیرهای، صرفا یک دستاورد فناورانه نیست بلکه گامی مهم در تقویت زیرساختهای حکمرانی نوین بهشمار میآید. برخلاف برخی برداشتها که فناوری فضایی و ماهوارهای را یک فناوری لوکس و کمارتباط با اقتصاد و زندگی روزمره میدانند، واقعیت آن است که این حوزه تأثیرات مستقیم و عمیقی بر جزئیترین ابعاد زندگی مردم، اقتصاد، فرهنگ و مدیریت کلان کشور دارد.
اهمیت پرتاب این سه ماهواره از آن جهت است که ایران وارد مرحلهای شده که میتواند با بهرهگیری از پرتابهای زنجیرهای، خدماتی معادل ماهوارههای مستقر در مدارهای بسیار بالا را از طریق چند ماهواره در مدار لئو ارائه دهد.
در این مدل، به جای استقرار یک ماهواره در مدار حدود ۳۶ هزار کیلومتری که هزینههای بسیار سنگین و فاصله عملیاتی بالایی دارد، میتوان با استقرار چند ماهواره در مدارهای پایینتر و همپوشان، همان خدمات را با هزینه کمتر و کارایی بالاتر تأمین کرد. توسعه این مسیر میتواند موفقیتهای قابلتوجهی را در آینده خدمات فضایی کشور رقم بزند.
از منظر آیندهنگری، اهمیت این فناوری دوچندان است؛ چراکه نیاز جامعه و بهطور کلی بشر به فناوریهای فضاپایه در سالهای آینده بهمراتب بیش از امروز خواهد بود.
بر همین اساس، سرمایهگذاری هدفمند در تربیت نیروی انسانی متخصص، توسعه تجهیزات آزمایشگاهی و مدیریت استعدادهای فعال در دانشگاهها و مراکزعلمی کشور، ضرورتی اجتنابناپذیر برای پیشرفت پایدار در حوزه فناوری فضایی است؛ پیشرفتی که مستقیما به افزایش کیفیت خدمات عمومی منجر خواهد شد.
امروزه بسیاری از ارتباطات روزمره، از تماسهای بینالمللی گرفته تا خدمات آنلاین تلفن همراه، متکی بر خدمات ماهوارهای هستند. همچنین تصویربرداری ماهوارهای از سطح زمین نقش کلیدی در مدیریت حوزههایی نظیر کشاورزی، پایش حوادث غیرمترقبه، سیل، زلزله و آتشسوزیها ایفا میکند. این تصاویر امکان تصمیمگیری سریعتر و دقیقتر را فراهم کرده و از منظر حکمرانی، به کاهش خسارتها و افزایش کارآمدی مدیریت بحران کمک میکند. حتی در آتشسوزیهای جنگلی، شناسایی کانونهای آتش از طریق تصاویر ماهوارهای میتواند در مهار سریعتر بحران مؤثر باشد.
علاوهبر این، هدایت و کنترل سامانههای متحرک زمینی، دریایی و هوایی از موتورسیکلت و خودرو گرفته تا کشتی و هواپیما - بهطور کامل به سامانههای موقعیتیاب وابسته است. سامانههایی نظیرGPS، گلوناس، گالیله و بیدو، خدماتی ارائه میدهند که تمامی سیستمهای متحرک برای ناوبری خود از آنها استفاده میکنند.
در این چارچوب، دستیابی به یک سامانه موقعیتیاب مستقل، ضرورتی راهبردی برای کشور است. همانگونه که روسیه با گلوناس و چین با بیدو و حتی اتحادیه اروپا که شریک راهبردی آمریکاست با گالیله، استقلال خود را از جیپیاس آمریکا تأمین کردهاند،ایران نیز ناگزیر است دراین مسیر گام بردارد.تحقق این هدف بیش از هرچیز به میزان سرمایهگذاری حاکمیت بستگی دارد. باتوجه به ظرفیت بالای نیروی انسانی تربیتشده در دانشگاهها، اگر سرمایهگذاری در تجهیزات و مدیریت علمی افزایش یابد، میتوان سرعت پیشرفت را بهطور چشمگیری ارتقا داد.
در حالت ایدهآل، این پرتابها باید با پرتابگرهای بومی انجام میشد؛ موضوعی که قرار بود در سال ۱۴۰۴ محقق شود اما بهدلیل کمتوجهیها، در مقطع فعلی ناچار به استفاده از ظرفیت کشورهای دوست شدهایم. با این حال، با استمرار همین مسیر و تقویت حمایتها، میتوان امیدوار بود که در آیندهای نهچندان دور، پرتابگرهای داخلی این مأموریتها را بهطور کامل برعهده بگیرند.
فناوری فضایی، نه یک انتخاب لوکس، بلکه یکی از ارکان حکمرانی کارآمد در دنیای امروز و آینده است؛ مسیری که هرچه زودتر و جدیتر در آن سرمایهگذاری شود، منافع ملی بیشتری را برای کشور به همراه خواهد داشت.
