یک مطالعه یکساله روی موشها نشان میدهد مصرف مقادیر پایین آسپارتام، حتی کمتر از حد مجاز انسانی، میتواند به اختلال در عملکرد قلب و مغز منجر شود. این پژوهش تغییرات ساختاری قلب، کاهش جذب گلوکز مغز و افت عملکرد شناختی را گزارش کرده است. یافتهها پرسشهای تازهای درباره ایمنی مصرف بلندمدت شیرینکنندههای مصنوعی مطرح میکند.
آسپارتام، یکی از پرکاربردترین شیرینکنندههای مصنوعی، در طیف گستردهای از محصولات از آدامس و نوشیدنیهای گازدار گرفته تا شیرینکنندههای رومیزی مورد استفاده قرار میگیرد. با این حال، نتایج یک پژوهش جدید که روی موشها انجام شده است، نشان میدهد حتی مصرف مقادیر پایین این جایگزین قند نیز ممکن است در بلندمدت اثرات منفی بر سلامت قلب و مغز داشته باشد.
به نقل از Sciencealert، در این مطالعه که به مدت یک سال و توسط تیمی از پژوهشگران در اسپانیا انجام شد، مقادیر اندکی آسپارتام به رژیم غذایی موشهای نر افزوده شد. این دوز هر دو هفته یکبار و به مدت چند روز تجویز میشد و معادل حدود یکششم میزان مصرف روزانه قابل قبول برای انسان بود که سازمان جهانی بهداشت تعیین کرده است.
موشهایی که آسپارتام دریافت کرده بودند، در مقایسه با گروه کنترل کاهش وزن بیشتری را تجربه کردند و در پایان مطالعه بهطور متوسط بین ۱۰ تا ۲۰ درصد چربی بدن کمتری داشتند. با این حال، پژوهشگران همزمان نشانههایی نگرانکننده از افت عملکرد قلب و مغز در این حیوانات مشاهده کردند؛ موضوعی که ضرورت انجام مطالعات بیشتر برای بررسی احتمال بروز چنین اثراتی در انسان را برجسته میکند.
در نتایج این پژوهش آمده است: « استفاده طولانیمدت شیرینکنندههای مصنوعی، حتی در دوزهای پایین، میتواند اثرات مخربی بر عملکرد اندامها داشته باشد. این یافتهها حاکی از آن است که دستورالعملهای فعلی مصرف باید بهصورت انتقادی مورد بازنگری قرار گیرند.»
بررسیها نشان داد قلب موشهایی که آسپارتام مصرف کرده بودند، علاوه بر تغییرات جزئی ساختاری و عملکردی، توان پمپاژ کمتری داشت. به گفته پژوهشگران، این مسئله بیانگر اختلال عملکرد قلب و افزایش فشار و استرس قلبی است.
از سوی دیگر، الگوی جذب گلوکز توسط مغز که منبع اصلی تأمین انرژی این اندام به شمار میرود نیز در موشهای دریافتکننده آسپارتام دچار تغییر شد. جذب گلوکز در ابتدا افزایش یافت، اما در ادامه و تا پایان دوره یکساله آزمایش، بهطور محسوسی کاهش پیدا کرد؛ کاهشی که میتواند انرژی مورد نیاز مغز برای عملکرد طبیعی را محدود کند.
این تغییرات با افت توان شناختی در موشهای تحت درمان نیز همراه بود. این حیوانات در آزمونهای حافظه و یادگیری عملکرد ضعیفتری نشان دادند، کندتر حرکت میکردند و برای یافتن مسیر خروج از هزارتوها به زمان بیشتری نیاز داشتند؛ نشانههایی که از زوال شناختی حکایت دارد.
پژوهشگران تأکید میکنند: حتی یک رژیم مصرف ملایم، که بسیار پایینتر از حداکثر دوز مجاز معادل برای انسان است و تنها سه روز در هر دو هفته اعمال میشود، میتواند عملکرد قلب و مغز و حتی ساختار قلب را تغییر دهد.
محققان یادآور میشوند که این نتایج را باید در کنار سایر مطالعات مشابه تفسیر کرد. به گفته آنها، شدت تغییرات شناختی مشاهدهشده در این پژوهش، در مقایسه با مطالعاتی که در آنها موشها بهطور روزانه یا در بازههای کوتاهتر آسپارتام مصرف کرده بودند، «نسبتاً خفیف» بوده است.
در توضیح این تفاوت آمده است: «یا فاصلههای زمانی بدون مصرف آسپارتام موجب کاهش شدت تغییرات رفتاری شده است، یا موشهای بالغ نسبت به حیوانات جوانتر تحمل بیشتری در برابر آسپارتام دارند، یا اینکه سازگاری تدریجی با قرار گرفتن طولانیمدت در معرض این ماده رخ داده است.»
پژوهشگران هشدار میدهند تا زمانی که اثرات عصبی آسپارتام بهطور کامل روشن نشده است، کودکان و نوجوانان بهتر است تا حد امکان از مصرف این شیرینکننده، بهویژه بهعنوان بخشی ثابت از رژیم غذایی روزانه، پرهیز کنند.
شیرینکنندههای مصنوعی لزوماً جایگزینهای سالمی محسوب نمیشوند. پیشتر نیز ارتباطهایی میان مصرف این مواد و تغییرات زیستی مرتبط با زوال عقل، گرفتگی عروق و سرطان کبد گزارش شده بود، هرچند هنوز شواهد قطعی درباره رابطه مستقیم علت و معلول وجود ندارد.
در حالی که آسپارتام و ترکیبات مشابه میتوانند با ایجاد طعم شیرین بدون کالری، به کاهش خطر چاقی و دیابت نوع ۲ کمک کنند، همچنان پرسشهای جدی درباره میزان مصرف ایمن آنها مطرح است.
در جمعبندی این پژوهش آمده است: «یافتهها نشان میدهد آسپارتام، حتی در دوزهای مجاز، میتواند عملکرد اندامهای حیاتی را به خطر بیندازد. از اینرو، بازنگری در محدودیتهای ایمنی تعیینشده برای مصرف انسانی ضروری به نظر میرسد.»
